جوان آنلاین: افزایش حمل مشتقات نفتی عراق از خاک ایران و حمل گوگرد و مشتقات نفتی ترکمنستان از خاک ایران موجب شد، ترانزیت خارجی ایران در سال گذشته از ارقام برنامه هفتم پیشی بگیرد و به ۲۱میلیون‌و۹۱۳هزار‌تن کالا برسد. این ارقام در مقایسه با سال قبل از آن ۵/۲۲ درصد افزایش داشته است. به این ترتیب با شکست حد نصاب ترانزیت کالا از ایران، به هدف برنامه هفتم توسعه که ترانزیت ۴۰ میلیون‌تنی کالا در سال است نزدیک شدیم. اما نکته قابل توجه حفظ و ثبات این میزان ترانزیت است. مدیر کل پشتیبانی و لجستیک سازمان توسعه تجارت ایران با تأکید براینکه تکلیف برنامه هفتم و ستاد تزانزیت با ریاست رئیس‌جمهور یا معاون اول، سریعاً باید راه اندازی شود می‌گوید: ستاد ترانزیت اختلافات میان دستگاه‌ها را رفع می‌کند. در حال حاضر ۱۸ دستگاه مستقر در مرز‌ها، عبور و مرور کالا از خاک ایران را کند کرده‌اند. چراکه هر دستگاهی براساس قوانین خودشان، وظایف مشخصی دارند که سرعت ترانزیت را کاهش می‌دهند.
ترانزیت یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصادی کشور است که به لحاظ ارزآوری و نیز بعد امنیتی و سیاسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به رونق کشور کمک می‌کند. با توجه به استقرار ایران در دو کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب و با جمیع قابلیت‌های بالقوه و ظرفیت‌های موجود، سهم اندکی از ترانزیت را به خود اختصاص داده‌ایم. به رغم فرصت‌های ایجاد شده در دو سال اخیر به ویژه جنگ روسیه_ اکراین و کاهش شدید حمل بار از دریای سیاه و نیاز به حمل کالا از مسیر ایران و رایزنی‌های فراوان منطقه‌ای و درخواست و استقبال همسایگان در آسیای میانه جهت سهولت و روانسازی مسیر‌های حمل و نقلی از داخل ایران، اما عملاً سهم ایران از ترانزیت اندک است. به طوری که تا پیش از سال ۱۴۰۳ میزان ترانزیت کالا از خاک ایران ۱۰ میلیون تن بود، اما از سال گذشته این ارقام تغییر کرده و رکورد زد.
کشور ما در طول چند سال اخیر فرصت‌های زیادی را برای افزایش مقدار کالای عبوری از کشور داشته است. اما رجوع به آمار نشان می‌دهد، به عنوان مثال بعد جنگ روسیه و اکراین، روسیه فقط یک‌درصد از حمل و نقل کالای تجاری خود را از طریق ایران انجام می‌دهد. یا کشور هند که از شرکای تجاری ما در حوزه کریدور شمال جنوب است، ارتباط دریایی مستقیم میان بنادر هند و بنادر روسیه را برقرار کرده است و در عمل این کالا‌ها از مسیر ایران عبور نمی‌کنند.
همچنین یکی از فرصت‌های حمل و نقل برای کشور، حمل‌و‌نقل غرب به شرق با محوریت بندر چابهار است که پیشرفت این پروژه چندان قابل توجه نبوده است. اقداماتی که ما باید انجام دهیم، در دو بخش قابل بررسی است. اول اینکه، رفع ضعف در شبکه‌های سخت‌افزاری مانند اتصال راه‌آهن چابهار و تکمیل مسیر‌های مفقوده در این مسیر که باعث کم‌شدن سرعت ناوگان جاده‌ای و ناوگان ریلی شده است. دومین اقدام، ایجاد ستاد مشترک برای رصد کردن فعالیت رقبای ما در مسیر‌های اطراف کشور و رصد این اتفاقات برای افزایش رقابت پذیری با این کشورهاست.
هدفگذاری برنامه هفتم توسعه این است که در تابستان امسال میزان ترانزیت کالا از خاک ایران به ۱۶ میلیون تن بار در سال برسد. اما ترانزیت کالا در سال گذشته رکورد جدیدی ثبت کرده است و با ثبت ۲۱ میلیون‌و ۹۱۳ هزار تن بار و رشد ۵/ ۲۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته رکورد زد. هدف گذاری برنامه هفتم اینست که در سال پایانی برنامه ترانزیت کالا به ۴۰ میلیون‌تن برسد. مدیر کل پشتیبانی و لجستیک سازمان توسعه تجارت دلیل رشد ترانزیت را افزایش حمل مشتقات نفتی عراق از خاک ایران و حمل گوگرد و مشتقات نفتی ترکمنستان از خاک ایران عنوان کرده و می‌گوید: درست است که در ترانزیت کالا رشد داشتیم، اما همسایه‌های ایران نیز بیکار ننشسته‌اند و به دنبال جذب بار بیشتری هستند. اکنون باید با برداشتن موانع این ارقام را برای سال‌جاری و آینده حفظ کنیم.
سید‌علی امامی می‌افزاید: زیرساخت‌های حمل و نقل و حضور در کریدور‌های بین‌المللی یکی از جدی‌ترین بحث‌های موجود در حمل‌و‌نقل بین‌المللی کالاست. ما باید به دنبال هماهنگی در توسعه حمل‌و‌نقل و زیرساخت‌های آن در مبدأ و مقصد باشیم. برای رسیدن به این هدف در برنامه هفتم توسعه ستاد ترانزیت در نظر گرفته شده که دبیرخانه آن در وزارت راه و شهرسازی است و ریاست آن به عهده ریاست جمهوری یا معاون اول رئیس‌جمهور است. با پیگیری و برگزاری این ستاد می‌توان به هماهنگی مورد نظر رسید. به دلیل اختلافاتی که در مرز‌ها و گمرک‌های مرزی در اجرای عملیات حمل‌و‌نقل بین‌المللی وجود دارد، ایفای نقش مطلوب در حوزه حمل‌و‌نقل بین‌المللی دشوار است. تضاد منافع سازمان‌های مختلف در حوزه پایانه‌های مرزی باعث ایجاد مشکلات در تسهیل فرایند ترانزیت شده است. معطلی ناوگان حمل‌و‌نقل برآیند این مشکلات است.
۱۸ دستگاه مستقر در مرز، ترانزیت کالا را کند می‌کند
وی تأکید می‌کند: ۵/ ۱۲ میلیارد تن بار در دنیا وجود دارد. باید اجماعی در کشور به وجود بیاید که ترانزیت کالا اهمیت بالایی دارد و علاوه بر ایجاد اشتغال و کسب درآمد بالا برای کشور از نظر امنیتی نیز مفید است. اختلافاتی که دستگاه‌های مستقر در مرز‌ها وجود دارد، باید سریعاً مرتفع شود.
امامی می‌گوید: ۱۸ دستگاه در مرز‌ها حضور دارند که هرکدام براساس قوانین خودشان وظایفی دارند که عمل به آن، هم هزینه بر است و هم اینکه سرعت کار را کاهش می‌دهد. از زمانی که کالا از مبدأ به راه می‌افتد تا رسیدن به مقصد، از هر مرزی عبور می‌کند، تمام اسناد باید مجدداً بازبینی و تأیید شود. همین امر سرعت را کاهش می‌دهد. در بخش موادغذایی تست سلامت و آزمایشگاه نیز به شدت زمان بر است. متأسفانه تمامی کنترل‌ها در نقطه صفر مرزی مستقر هستند و در مرز‌ها گلوگا‌ه‌هایی ایجاد شده که موجب توقف طولانی مدت کالا می‌شود. اگر این دستگاه‌ها اعم از گمرک، سازمان توسعه تجارت استاندارد، نیرو‌های نظامی، انتظامی و... با شعاعی مشخص قبل از مرز مستقر باشند، عبور و مرور کالا سرعت می‌گیرد.
مدیر کل پشتیبانی و لجستیک سازمان توسعه تجارت تأکید می‌کند: طبق برنامه هفتم، ستاد ملی ترانزیت باید تیر ماه امسال شروع به کار کند، به این ترتیب چالش‌های موجود در آن ستاد حل و فصل شده و ترانزیت سرعت می‌گیرد. یکپارچگی اسناد از مبدأ تا مقصد باید مورد توجه قرار گیرد و مرز‌هایی که سر راه ترانزیت کالا قرار گرفتند، اسناد اولیه را تأیید کنند.
امامی می‌گوید: متأسفانه جایگاه ترانزیت در کشور مشخص نیست. هنوز سر ارقام ترانزیت کالا میان دستگاه‌ها اختلاف نظر وجود دارد و دستگاهی میزان ترانزیت در سال گذشته را ۵/۱۷ میلیون تن و دستگاه دیگر ۲۱ میلیون تن اعلام می‌کند.
